ΒΙΟΜΕ – Το πλεόνασμα μιας ουτοπίας που πήρε σάρκα και οστά.

12 Φεβρουαρίου 2013. Η πτωχευμένη ΒΙΟ.ΜΕ. των αφεντικών περνάει στα χέρια των εργαζομένων και ξεκινάει το πιο πρωτότυπο εργασιακό «πείραμα» που επιχειρήθηκε ποτέ στην Ελλάδα.

Μια χούφτα εργατών ανάκτησαν το αναφαίρετο δικαίωμα στην εργασία -και όχι απλά ένα εργοστάσιο- με ρεαλιστικό τρόπο και μεράκι. Αυτό το ταξικό μεράκι της αυτοδιαχείρισης. Πλέον, μέσα από το πλεόνασμα του αγώνα ζωής τους, η λέξη αυτοδιαχείριση δεν φαντάζει απαγορευτική για κανέναν εργαζόμενο. Το πλεόνασμα μιας ουτοπίας παίρνει σάρκα και οστά από το ίδιο το σώμα των εργαζομένων.

Το παράδειγμα του εγχειρήματος της ΒΙΟ.ΜΕ. μακριά από την κατάθλιψη, τη μιζέρια και τα αδιέξοδα της ανεργίας που βιώνουν οι περισσότεροι εργαζόμενοι τα χρόνια των μνημονίων, έρχεται να προστεθεί στην έννοια της εργασιακής επιλογής κάτω από τον παραγωγικό κοινωνικό έλεγχο χωρίς αφεντικά.

Οι ίδιοι εργαζόμενοι απαντούν:

«Εμείς μιλάμε πλέον για μια άλλη σχέση εργασίας και την αναφέρουμε ως ελεύθερη εργασία! Σε ερώτηση μιας φοιτήτριας, στο πανεπιστήμιο, τι είναι ελεύθερος εργάτης, πώς ορίζεται και γιατί έχει τόση μεγάλη σημασία, η απάντηση μας ήταν πως κάθε πρωί οι εργάτες της ΒΙΟ.ΜΕ. πίνουμε τον καφέ μας με την άνεση μας, επιλέγουμε όλοι μαζί τι θα παράξουμε και μετά από αβίαστη συζήτηση πάμε και το παράγουμε, κάτω από τον κοινωνικό έλεγχο, χωρίς να μας πιέζει κανένα αφεντικό.

Όταν κουραστούμε κάνουμε διάλειμμα, τρώμε συλλογικά ό,τι έχουμε και καταφέρνουμε, με ένα τσίπουρο ή ένα κρασάκι, να χαλαρώνουμε μιλώντας για τα υπόλοιπα. Αν δεν ξεκουραστούμε ή αν μας αρέσει η κατάσταση αυτή, δεν είμαστε υποχρεωμένοι να την διακόψουμε. Αντίθετα, χαλαρώνουμε περισσότερο και φεύγουμε χαρούμενοι. Αυτήν θεωρούμε ελεύθερη εργασία, και όπως μας διαβεβαιώνουν οι υγειονομικοί του Εργατικού Ιατρείου μας, με τέτοιες πρακτικές δεν ευδοκιμεί η κατάθλιψη. Παρά το μικρό μεροκάματο, καταφέρνουμε η μιζέρια να μην είναι μέρος του σχήματος μας. Η συλλογική δημιουργικότητα μέσα στη φτώχεια, είναι η δική μας “καλοπέραση”».

Σημαντική είναι και η λειτουργία του εργατικού ιατρείου που λειτουργεί εντός του εργοστασίου και είναι ανοιχτό σε όλη την κοινωνία όπως και τα μαθήματα αυτομόρφωσης που διοργανώνονται έχοντας ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Μαζεύεται αρκετός κόσμος και από ό,τι φαίνεται από τις ερωτήσεις και την ενεργή συμμετοχή, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Γενικότερα, οι απαντήσεις και τα συμπεράσματα, όπως τα μοιράζονται οι άνθρωποι που συμμετέχουν, αποτελούν ιδιαίτερη εμπειρία γνώσης και προβληματισμού, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν την αμφίδρομη σχέση μεταξύ εργαζομένων και καταναλωτών.

Αυτή η σχέση ίσως αποτελεί και τη διέξοδο ώστε να πάρει επάνω της η κοινωνία στο σύνολο της εναλλακτικές λύσεις αντίθετες στο υπάρχον καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης, μέσα από την εξάρτηση παραγωγής και κατανάλωσης. Όσο προχωρεί ένα τέτοιο εγχείρημα και καταφέρνει, αντάμα με την υπόλοιπη κοινωνία, να πολλαπλασιαστεί σε αριθμό και ποιότητα, τόσο αρχίζει να παίρνει διαστάσεις πραγματικής λύσης, μέσα από το δόγμα ότι πρέπει να ζήσουμε όλοι με αλληλεγγύη. Όχι κάποιοι σε βάρος κάποιων, περιμένοντας την ελεημοσύνη του κράτους ή κάποιου αφεντικού.

Τα εμπόδια είναι πολλά και οι εργαζόμενοι συναντούν τέτοια καθημερινά που έχουν σκοπό την ανακοπή της συνέχισης του εγχειρήματός τους.

Δυστυχώς όπως λένε οι ίδιοι το κακό είναι ότι κάποια από αυτά προέρχονται και από πολιτικές δυνάμεις που υποτίθεται ότι στήριξαν ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής τους καμπάνιας, και στη λύση της ΒΙΟ.ΜΕ. Μαζί με την εχθρική στάση της ηγεσίας του θεσμικού εργατικού κινήματος.

Τα προϊόντα σχεδιάζονται σύμφωνα με τις ανάγκες της κοινωνίας, μιας και ο όρος «αγορά» είναι ένας όρος που οι εργαζόμενοι δεν τον χρησιμοποιούν, θεωρώντάς τον «κλισέ» των αφεντικών. Στα προϊόντα της ΒΙΟ.ΜΕ. βρίσκεις μια φιλοσοφία. Ίσως να μην αρέσουν σε όλους γιατί η φυσική τους προέλευση δεν επιτρέπει να είναι τόσο δραστικά όσο κάποια από τα συμβατικά. Παρόλα αυτά υπάρχει και μια σειρά οικολογικών προϊόντων με περισσότερη ζήτηση.

Τα προϊόντα της ΒΙΟ.ΜΕ. μπορεί να τα βρει κανείς και στο ηλεκτρονικό κατάστημα που δημιουργήθηκε, χάρη στη βοήθεια ενός αλληλέγγυου προγραμματιστή, στη διεύθυνση www.viomecoop.com.

Τα μέσα παραγωγής στα χέρια των εργαζομένων, της μαχόμενης κοινωνίας των κινημάτων, το παράδειγμα της ΒΙΟ.ΜΕ., αποτελούν μικρές αλλά ουσιαστικές απαντήσεις στο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης που οδηγεί τους εργαζόμενους στη φτώχεια, την εξαθλίωση και τον εκφυλισμό των εργασιακών σχέσεων.

Μετά την κρίση που είναι ακόμα σε εξέλιξη και μάλλον θα είναι για πολύ ακόμα, βλέποντας τις «εικόνες από το μέλλον» που δείχνουν για παράδειγμα οι ανεκτιμένες επιχειρήσεις στην Αργεντινή, είναι κατά τη γνώμη των εργατών της Σ.Ε. ΒΙΟ.ΜΕ., η λύση. Μια λύση προς τον συνεργατισμό ολόκληρης της κοινωνίας, αλλά και μια πολύ γενναία στροφή προς το περιβάλλον που καταστρέφει ο καπιταλισμός και πρέπει να προστατεύσουμε εμείς. Τα μέσα παραγωγής στα χέρια των χρηστών, των εργαζόμενων, είναι ένα κομμάτι της λύσης. Η αυτοοργανωμένη λειτουργία της κοινωνίας, με εργατικό και κοινωνικό έλεγχο αυτοδιαχείρισης στο τι παράγουμε και για ποιες ανάγκες, είναι απάντηση σε ένα μεγάλο μέρος των ερωτημάτων που προκύπτουν.

Οι εργάτες συνάδελφοί τους στην Αργεντινή το λένε με μια φράση: «Δεν ξέρουμε αν καταφέραμε να κάνουμε άλλη οικονομία, αλλά σίγουρα έχουμε καταφέρει να κάνουμε τα αφεντικά να φοβούνται να κλείσουν τα εργοστάσια, γιατί ξέρουν ότι την επόμενη στιγμή θα είναι υπό κατάληψη». Σε πρώτο χρόνο, μιλάμε για επιθετικές κινήσεις ενάντια στο κλείσιμο των εργοστασίων και παράλληλα, μέσα από αυτήν τη διαδικασία και τη συμμετοχή, μιλάμε για την ταξικοποίηση και συνειδητοποίηση της εργατικής τάξης ότι μπορεί να κάνει χωρίς αφεντικά.

Τέλος όταν συναντάς και ρωτάς τους ίδιους εργαζόμενους τι θα συμβούλευαν όσους επιχειρούν να ακολουθήσουν το παράδειγμα τους σε άλλες επιχειρήσεις και εργοστάσια απαντούν, βγάζοντάς μας από την δύσκολη θέση επιλόγου και κλεισίματος αυτού του μικρού αφιερώματος για τα πέντε χρόνια άξιας αυτοδιαχείρισης της ΒΙΟ.ΜΕ.:

«Η πάγια θέση μας είναι πως αυτό δεν λέγεται, αλλά γίνεται στη πράξη. Αν αποφασίσουν συνάδελφοι, όχι απλά να ακολουθήσουν, αλλά να δώσουν τον δικό τους αγώνα, οι εργαζόμενοι και οι αλληλέγγυοι της ΒΙΟ.ΜΕ. θα είναι δίπλα τους. Το μόνο που πρέπει να κάνουν είναι να αρχίσουν να λειτουργούν σαν σύνολο και να αποφασίσουν ότι πλέον θα ανήκουν στο φωτεινό μέλλον και όχι στο σκοταδιστικό παρελθόν της σκλαβιάς».